VI 
EN Nếu có dịp về Ðồng Tháp, một địa chỉ về nguồn lịch sử bạn không thể không ghé thăm đó là Khu di tích Nguyễn Sinh Sắc, nơi yên nghỉ của thân sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại.
Một nhà Nho “yêu nước thương dân”
Khu di tích Nguyễn Sinh Sắc dù tọa lạc tại trung tâm TP. Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp (số 123/1, đường Phạm Hữu Lầu, phường 4), song khu Mộ cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc khá yên tĩnh, là nơi để du khách tìm đến viếng thăm với lòng tôn kính, tri ân một nhà Nho “yêu nước thương dân” – một nhân cách thanh cao, bình dị mà vô cùng tôn quý suốt cuộc đời không ham danh lợi, luôn lo cho nước cho dân.
Cụ Nguyễn Sinh Sắc sinh ra và lớn lên tại Nam Đàn, tỉnh Nghệ An. Năm Tân Sửu (1901), cụ đỗ Phó bảng và năm 1906 nhậm chức “Thừa biện Bộ Lễ” và sau đó là Tri phủ lĩnh nhiệm Tri huyện Bình Khê (Bình Định). Trong thời gian làm quan, cụ tìm gặp và kết thâm giao với các nhà Nho yêu nước như Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh, Vương Thúc Quý và cụ luôn đứng về phía dân nghèo, trừng trị bọn cường hào ác bá.
Đền thờ cụ phó bản Nguyễn Sinh Sắc
Từ quan, sau khi bôn ba khắp nơi, ông về sinh sống tại làng Hòa An thuộc tỉnh Đồng Tháp để dạy học, bốc thuốc chữa bệnh giúp đỡ người nghèo và sống cuộc đời thanh bạch, truyền bá chủ nghĩa yêu nước và nằm lại lòng đất mẹ Hòa An – Cao Lãnh vào ngày 27/10/1929.
Khu di tích Nguyễn Sinh Sắc được Bộ Văn hóa – Thông tin nay là Bộ VHTTDL công nhận là di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia vào ngày 9/4/1992 và được xem là một quần thể công trình lịch sử văn hóa lưu niệm nổi tiếng của tỉnh Đồng Tháp và Đồng bằng sông Cửu Long.
Trong diện tích gần 10ha, điểm nhấn là Mộ cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc. Nét chủ đạo của khu lăng mộ là một màu trắng nổi bật, mang lại cảm giác thư thái nhẹ nhõm cho người đến viếng. Khuôn viên lăng mộ có nhiều loại cây trái, hoa cảnh quý hiếm được bà con khắp cả nước mang về tặng để tỏ lòng biết ơn. Khu di tích không những được xây dựng rất kỳ công mà còn mang rất nhiều ý nghĩa sâu sắc.
Ngôi mộ cụ Phó bảng quay về hướng Đông, có mái hình cánh sen cách điệu giống hình dáng bàn tay xòe úp xuống; trên mái đắp nổi tượng chín con rồng cách tân đậm nét dân gian, vươn ra thành 9 đầu hồi tượng trưng cho các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long luôn che chở và bảo vệ ngôi mộ của người. Ngôi mộ cụ Phó bảng được ốp đá hoa cương, nấm mộ màu xám tro yên vị trên nền mộ bằng đá mài trắng hình lục giác không đều, mở rộng dần ra hai bên và phía trước.Trên mộ có một đỉnh trầm bằng đá Ngũ Hành Sơn, ngày đêm khói hương thơm ngát. Khuôn viên lăng mộ có nhiều loại cây cảnh, hoa trái quý hiếm được bà con khắp cả nước mang về trồng lưu niệm, đặc biệt là cây khế gần 300 tuổi nằm bên trái mộ và cây sộp hơn 300 tuổi nằm bên phải mộ.
Bên trong vòm mộ được phủ bằng một cánh sen úp xuống để che nắng mưa; trên những cánh sen này tạc hình chín đầu rồng biểu tượng cho dân tộc Việt Nam là “Con Rồng – Cháu Tiên”, đồng thời nói lên niềm tự hào to lớn của đồng bào vùng châu thổ Đồng bằng sông Cửu Long. Trước khu mộ là hồ sen hình ngôi sao 5 cánh, giữa hồ là đài sen trắng cách điệu sừng sững cao 6,5m tượng trưng cho cuộc đời thanh bạch của cụ Phó bảng.
Tái hiện không gian văn hóa xưa
Ngoài ra, trong khu di tích còn tái hiện lại nét đẹp của không gian văn hóa làng Hòa An quen thuộc ở đầu thế kỷ 20, với diện tích trên 22.000m2, nơi những ngôi nhà ở truyền thống của các hộ dân trong làng, có con rạch Cái Tôm, vườn cây ăn trái, những hàng dừa, cây cầu khỉ, đường làng quanh co. Những hình ảnh sinh hoạt văn hóa, giải trí, sản xuất mô tả một phần mưu sinh của làng Hòa An. Bên trong ngôi làng Hòa An, nổi bật và ấn tượng là những ngôi nhà có kiến trúc gỗ cổ truyền thống, được xây dựng tỷ lệ 1/1 như: nhà chữ đinh, nhà bát dần, nhà nọc ngựa, nhà sàn. Trong các ngôi nhà này được bày trí với các không gian chính, phụ, thể hiện nếp ăn, nếp ở, thờ cúng ông bà tổ tiên mang đậm bản sắc văn hóa và tính cách con người Hòa An xưa. Cùng với không gian nhà ở, một số hình ảnh sinh động về sinh hoạt của những làng nghề tiêu biểu của người dân Hòa An xưa là nghề trồng và xắt thuốc lá với sản phẩm nổi danh “thuốc rê Cao Lãnh”; làng nghề chằm lá lợp nhà, nghề mộc, nghề rèn và xay lúa, giã gạo từng là niềm tự hào về bàn tay tài hoa đầy sáng tạo của người dân Hòa An.
Tái hiện làng Hòa An xưa
Từ ngày khánh thành và đưa vào phục vụ khách viếng tham quan đến nay Khu di tích Nguyễn Sinh Sắc đã phát huy tốt các giá trị tài liệu hiện vật hiện có. Khu di tích đã đón tiếp phục vụ nhiều đối tượng khách trong và ngoài nước, các nhà lãnh đạo cấp cao, các bậc lão thành, cựu chiến binh, các nhà nghiên cứu và nhân dân đến tham viếng. Nơi đây cũng là sợi chỉ đỏ về nguồn của bao thế hệ học sinh, sinh viên để sinh hoạt truyền thống mà nhất là đợt sinh hoạt chính trị học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh.
Hằng năm, tỉnh Đồng Tháp tổ chức Lễ giỗ cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc vào ngày 28/10 âm lịch, có hơn 100 nghìn lượt khách tham quan và viếng thăm. Họ đến từ khắp các tỉnh, thành, mang đến những sản vật từ dân dã đến quý lạ, dâng viếng, cúng trước anh linh cụ, thể hiện truyền thống “Uống nước nhớ nguồn”, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, thể hiện tấm lòng tôn kính, biết ơn sâu sắc đối với công lao, đạo đức, nhân cách cao cả của cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc.
Nguyễn Toàn
